استفاده از اندکس توده بدنی در بررسی خطر ابتلا به بیماریهای مختلف در ارتباط با چاقی

اندکس توده بدنی (BMI )

براي تعريف چاقي از اندکس توده بدنی (BMI ) استفاده مي کنند که که اين نمايه از تقسيم وزن ( بر حسب کيلو گرم ) بر قد بر حسب متر به توان 2 بدست مي آيد که تقسیم بندی آن به صورت زیر می باشد

بیماریهای قلبی

چاقی با گستره وسیعی از ناتوانی ها همراه است که بعضی از آنها به مرگ منجر می شوند. در کل خطر گسترش ناتوانی ها با افزایش اندکس توده بدنی در ارتباط بوده و این دو در رابطه مستقیم با هم هستند. رایجترین دسته بندی برای تعریف چاقی، به صورت زیر می باشد: اندکس توده بدنی کمتر از 18.5 بیانگر کمبود وزن، اندکس توده بدنی 18.5 تا 24.9 بیانگر وزن نرمال، 25 تا 29.9 معادل اضافه وزن در نظر گرفته می شود. چاقی با اندکس توده بدنی بیش از 30 تعریف می شود که خود به سه درجه تقسیم می شود: گروه 1: اندکس توده بدنی 30 تا 34.9 گروه2: اندکس توده بدنی 35 تا 39.9 گروه 3: اندکس توده بدنی بالای 40 در مطالعات جدید بر سر این مطلب که چاقی بر ایجاد بیماریهای قلبی-عروقی اثر منفی دارد یا نه، اختلاف نظر وجود دارد و اینکه اندکس توده بدنی از چه حدی به بالا برای بیماریهای مزمن، عامل خطر محسوب می شود; هنوز مورد سوال می باشد. در یک مطالعه در سال 2009 بیان شده که نسبت اندازه دور کمر به قد بیماران، ممکن است قدرت عملکردی بیشتری نسبت به اندکس توده بدنی، در پیشگویی بیماریهای قلبی داشته باشد و البته در همین سال در مطالعات دیگر بیان شده که تفاوت جنسی در بکار گیری هریک از این اندکسها می تواند نقش داشته باشد در مجموع با مطالعه بر روی اندکس توده بدنی، قضیه تضاد چاقی در رابطه با بیماریهای قلبی مطرح شده و حتی بعضی مطالعات این مطلب را که افزایش اندکس توده بدنی با کاهش خطر ناتوانی و مرگ ومیر ناشی از بیماریهای قلبی همراه است را مطرح کردهاند، که البته این مطالب در حد تحقیقات بوده و نیاز به بررسیهای بیشتر برای تایید نهایی دارند.

دیابت

بیماران مبتلا به دیابت و افراد در معرض خطر، به خصوص آن دسته که دارای اندکس توده بدنی بالاتر از نرمال هستند، می بایست از نظر سلامت اجتماعی و تغییر شیوه زندگی بطور دقیق تحت نظر و ارزیابی باشند. به افراد با اندکس توده بدنی بالا و افرادی که نگران سلامت خود در آینده هستند، حداقل توصیه ای که می شود، کاهش وزن و انجام فعالیت فیزیکی منظم است; در صورتی که فرد به دیابت مبتلا باشد، بیان این مطلب که کاهش اندکس توده بدنی به تنهایی تا چه حد به حل مشکل آنها کمک می کند، امری دشوار است و به علت دخالت عوامل مختلف در ایجاد این بیماری، تنها با اطمینان می توان گفت که اندکس توده بدنی نرمال، از عوامل موثر در پیشگیری از ایجاد این بیماری می باشد و آموزش شیوه صحیح فعالیت و رعایت رژیم غذایی از مواردی است که در کمک به بیماران و پزشکان در پیگیری بهتر این بیماری، کمک بسیاری خواهد کرد.

فشار خون بالا

مطالعات مختلفی در رابطه با ارزش اندکس توده بدنی، در پیش بینی احتمال ابتلا به بیماری فشار خون بالا انجام شده است. و در آخرین مطالعاتی که در قاره آسیا انجام شده است، این مطلب را که در نظر گرفتن سن، جنس نژاد و حتی فرهنگ کشوری که بیمار در آن زندگی می کند، در بیان اینکه عدد اندکس توده بدنی، از چه حدی بیانگر خطر ابتلا به بیماری فشار خون بالا است، مهم می باشد. ارتباط مثبت بین اندکس توده بدنی و بیماری فشار خون بالا، خطی بوده و این مطلب هم در مورد مردان و هم در مورد زنان ثابت شده است اندکس توده بدنی مساوی یا بیشتر از 25 در زنان و مردان، پیش بینی کننده قابل قبولی برای بیماری می باشد.

سردرد و میگرن

هنوز در رابطه با اینکه چاقی در ایجاد میگرن و سایر اشکال سردرد نقش دارد یا نه، اختلاف نظر وجود دارد ولی مطالعات اخیر این مطلب را که چاقی می تواند دفعات و شدت حملات میگرن را افزایش دهد را مورد تایید قرار داده اند. به نظر نمی رسد فراوانی و شیوع انواع سردرد با اندکس توده بدنی در ارتباط باشد ولی تاثیر افزایش اندکس توده بدنی بر افزایش دفعات و شدت علائم میگرن ثابت شده است.. یک نکته مهم و قابل توجه این است که فاکتور شیوه زندگی فرد که می تواند منجر به چاقی شود، خود از عواملی است که ایجاد حملات میگرن را تحریک می کند. خواب نامناسب که خود در اثر چاقی ممکن است بوجود آید، یکی از عوامل محرک ایجاد حملات میگرن است; امروزه عنوان می شود که بچه ها و جوانان چاق، بیش از سایرین به تعدد حملات سردرد و ناتوانی های ناشی از آن مبتلا می شوند. خواب نامناسب که در افراد چاق دیده می شود، خود از علل ایجاد سردردهای مختلف می باشد.

سرطان

هر روز بر تعداد سرطانهایی که ارتباطی با چاقی دارند، افزوده می شود و در سال 2008 ، اضافه وزن و چاقی یکی از علل 124000 نوع سرطان جدید تشخیص داده شده در اروپا معرفی شد( ارائه شده در کنفرانس بزرگ سرطان در اروپا). چاقی با سرعت بالایی به عنوان یک عامل خطر نه تنها برای گسترش سرطان و حتی برای پیامدهای درمان، شناخته شده است. اندکس توده بدنی، یک راه مرسوم ولی غیر دقیق برای محاسبه اضافه وزن و چاقی و بررسی ارتباط آن با بیماریهای مختلف، از جمله سرطان می باشد. سرطان دیواره رحم، سرطان سینه پس از یائسگی، و سرطانهای روده، شایعترین سرطانهای مرتبط با چاقی هستند و این سه نوع سرطان حدود 65 درصد از سرطانهای مرتبط با چاقی را شامل می شوند. تحقیقات عنوان می کنند که این تخمین ها واقعی نبوده و به نظر می رسد، تعداد سرطانهای مرتبط با چاقی بیش از این آمار باشد. به گفته بعضی اساتید، اگر مصرف سیگار در تعداد زیادی از افراد متوقف شود و مصرف داروهای هورمونی نیز در زنان قطع شود، ممکن است چاقی به تنهایی، بزرگترین علت قابل استناد برای در زنان در دهه های آینده باشد.

چربی خون بالا

با توجه به آخرین گایدلاین های اروپایی-امریکایی، اندکس توده بدنی معیار قابل اعتمادی برای ارزیابی سطحی از چربی که نیاز به درمان دارویی دارد، نمیباشد و انتخاب معیاری برای ارزیابی اینکه چه سطحی از چربی، چه نوع درمانی نیاز دارد، ضروری به نظر می رسد.. انجمن کودکان امریکا ، یک برنامه غربالگری با توجه به اندکس توده بدنی برای کودکان برقرار کرد و بر اساس آن عنوان کرده که، اندکس توده بدنی مساوی و یا بیشتر از صدک 85 به عنوان حد پیشگویی کننده خطر ابتلا به بیماری چربی بالا، در اطفال در نظر گرفته می شود ; ولی اینکه این مقیاس تا چه حد دقت داشته و میزان توانمندی آن در ارزیابی های عملی چقدر است، هنوز مورد سوال دانشمندان است. همچنین، مطالعات اخیر نشان داده اند حدود ارائه شده در ارتباط با اندکس توده بدنی برای ایجاد چربی خون بالا و به دنبال آن ایجاد بیماریهای قلبی-عروقی، غیر واضح بوده و حساسیت و اختصاصی بودن آن در این راستا نیاز به بررسی های دقیق تر دارد.

بیماری ریوی

در مطالعات متعدد، این قضیه که اندکس توده بدنی، به طور واضحی بر تمام حجم های ریوی، اثر دارد، به اثبات رسیده است و بیشترین اثر بر حجم های باقیمانده پس از خارج کردن هوا با تمام نیرو و بر قدرت فروبردن نفس می باشد و هرچه این اندکس بالاتر باشد، حجم باقیمانده بیشتر و قدرت فروبردن نفس کمتر می باشد. بیماری مزمن انسدادی ریوی(COPD )، یک علت عمده برای ناتوانی ها و مرگ ومیر در کل جهان می باشد. این مشکل، یک بیماری قابل پیشگیری و درمان بوده که اثرات خارج ریوی بسیاری داشته که ممکن است با شدت بیماری در ارتباط باشند. اندکس توده بدنی، یک معیار مهم برای ارزیابی میزان خطری که بیمار مبتلا بهCOPD را تهدید می کند بوده و مطالعات نشان داده اند که اندکس توده بدنی پایین، یک فاکتور خطر غیروابسته برای مرگ ومیر ناشی از این بیماری می باشد. ارتباط اندکس توده بدنی و مرگ ومیر ناشی از بیماریهای ریوی، بسیار واضح بوده و ارتباط برعکس ثابت شده ای بین مرگ ومیر ناشی از COPD و اندکس توده بدنی وجود دارد. اندکس توده بدنی، ارتباط مثبت با نسبت FEV1/FVC ( نسبت حجم ریوی خارج شده از ریه در ثانیه اول به ظرفیت نفس کشیدن فرد) داشته و سایر عوامل خطر مانند سیگار کشیدن، سن و جنس در کنار آن بر عملکرد ریوی اثر می کنند.

بیماری گوارش و کبدی

کبد چرب غیرالکلی، بطور قابل توجهی افزایش شیوع پیدا کرده و این افزایش شیوع، کاملا با افزایش شیوع چاقی همزمان می باشد. و اندکس توده بدنی، معیار قابل استفاده ای در تشخیص احتمال ابتلا به این بیماری می باشد. اطلاعات در دسترس، بیانگر این مطلب هستند که بالا رفتن اندکس توده بدنی، با افزایش سطح آنزیمهای کبدی ارتباط مستقیم دارد و این مطلب از نظر شروع پیشگیری از پیشرفت به سمت مراحل پیشرفته بیماریهای کبدی، مهم می باشد.

بیماری کلیوی

افزایش شیوع نارسایی کلیوی یک مشکل جهانی است. در ایالات متحده امریکا به تنهایی در دهه گذشته، شیوع نارسایی کلیوی بیش از 2 برابر شده است و تخمین زده می شود تعداد بیمارانی که به نارسایی کلیوی مبتلا بوده و در قید حیات هستند تا پایان سال 2010 به حدود 650000 نفر می رسد. و با توجه به این مطلب، شناخت فاکتورهای خطر قابل اصلاح برای نارسایی کلیوی، ضروری به نظر میرسد. در بعضی مطالعات این مطلب که اندکس توده بدنی بالا، یک فاکتور خطر شایع، قوی و بالقوه قابل پیشگیری، برای مراحل آخر نارسایی کلیوی می باشد.

بیماری تیروئید

بسیاری از مطالعات، به دنبال یافتن علل ایجاد سرطانهای تیروئید هستند; و تعداد زیادی از آنها نشان داده اند که اندکس توده بدنی بالاتر می تواند یکی از علل ایجاد بدخیمی های تیروئید باشد و می توان از این اندکس در کنار سایر معیارهای تشخیص احتمال بروز سرطان تیروئید، استفاده کرد و در پیگیری بیماران در معرض خطر، یکی از مواردی که می توان از آن به عنوان فاکتوری جهت ارزیابی وضعیت بیمار استفاده کرد، اندکس توده بدنی میباشد. در بعضی مطالعات نشان داده شده است که در مواردی که نتیجه بیوپسی سوزنی گره های تیروئید، نامعلوم و مبهم گزارش شده است، رابطه معنی داری بین اندکس توده بدنی و خطر بدخیمی در زنان با سن بیش از 45 سال وجود نداشته و در مقابل در زنان با سن کمتر از 45 سال، این مطلب جای بحث داشته و نیاز به تحقیقات بیشتر دارد. تغییرات هورمونهای تیروئید در اثر چاقی، از مواردی است که اخیرا مورد توجه محققین قرار گرفته است و اعلام قطعی این مطلب که اندکس توده بدنی ارتباط معنی داری با تغییر هورمونهای تیروئید به سمت کم کاری یا پرکاری دارد، نیاز به بررسی و تحقیق بیشتر دارد. مطالعات حیوانی بین هورمونهای تیروئید و تغییرات وزن، ارتباط مشخصی را نشان داده اند.

بیماری مفاصل

استئوآرتریت(التهاب استخوان و مفاصل)، گروهی از بیماریهاست که محدوده علائم آن، تحت تاثیر موقعیت های مختلف، از خشکی مفاصل تا بی حرکتی کامل و درد، متغیر است. التهاب مفاصل به عنوان یکی از علل ایجاد ناتوانی در افراد، محدودیت فعالیتها و ناتوانی فرد مبتلا شناخته شده است. عوامل خطر قابل پیشگیری در ایجاد این بیماری شناخته شده اند که شناخت آنها و پیشگیری از هریک، گامی موثر در کاهش تعداد افراد مبتلا به آن می باشد. یکی از عوامل قابل پیشگیری، وزن بالا می باشد. در آخرین تحقیقات ارتباط بین چاقی و بیماری مفاصل دست و زانو به اثبات رسیده است و همچنین این ارتباط با استئوآرتریت دو طرفه لگن وجود دارد. افزایش وزن، همچنین ممکن است بر عوامل خطر ایجاد التهاب مفاصل موثر باشد. Felson و همکاران، نشان داده اند که کاهش وزن باعث کاهش شیوع استئوآرتریت علامتدار زانو خواهد شد، در حالیکه Carman و همکاران، ارتباطی بین اندکس توده بدنی و شیوع استئوآرتریت دست پیدا نکرده اند. آنچه ثابت شده، این است که ابتلا به اضافه وزن و چاقی، یک فاکتور خطر، به خصوص برای استئوآرتریت زانو و لگن است. به چند دلیل، ابتلا به اضافه وزن و چاقی، باعث می شود هر دولگن به این مشکل مبتلا شوند. اگر فردی علاوه بر داشتن علائم استئوآرتریت، دچار اضافه وزن باشد، پیشرفت بیماری در وی سریعتر خواهد شد. با اندکس توده بدنی بالاتر، احتمال خطر ایجاد بیماری مفاصل بیشتر خواهد شد. در مطالعات مختلف، در مقایسه اندکس توده بدنی در محدوده های مختلف، این نکته که اندکس توده بدنی بالاتر با خطر بیشتری در ایجاد استئو آرتریت زانو همراه است، به اثبات رسیده است. شایعترین نوع آرتریت، استئوآرتریت است، شکلی از استهلاک مفاصل، که بیش از 27 میلیون نفر با سن بیش از 50 سال در ایالات متحده را تحت تاثیر قرار داده و به معنی فرسودگی مفاصل است. بعضی مطالعات، این ارتباط بین اندکس توده بدنی و این بیماری زیر سوال رفته است و در نتیجه با وجود این اختلافات، انجام تحقیقات بیشتر مورد نیاز است.

بیماری ستون فقرات

مطالعات متعدد انجام شده در کشورهای اروپایی، این نکته را که اندکس توده بدنی با افزایش احتمال بیرون زدگی دیسک بین مهره ای ارتباط مستقیم دارد را به اثبات رسانده اند و اندکس توده بدنی بالا، یک فاکتور خطر مستقل برای دیسک کمر می باشد. قد بلند( بیش از 180 سانتی متر در مردان و بیش از 170 سانتی متر در زنان)، از دیگر فاکتورهای خطر برای دیسک کمر می باشد. از موارد دیگری که در رابطه با اثر چاقی بر روی ستون فقرات مورد بررسی قرار گرفته است، درد کمر است. بررسی های متعدد که صورت گرفته است، ارتباط مستقیمی بین اضافه وزن و چاقی و درد پایین کمر وجود دارد و یک بررسی بر روی تعداد زیادی از مطالعات نشان داده که، یک فاکتور خطر قابل پیشگیری و بالقوه برای درد کمر، چاقی و اضافه وزن می باشد ولی نیاز به انجام مطالعات آینده نگر و مداخله ای برای اثبات این مطلب، وجود دارد.

هیرسوتیسم

هیرسوتیسم، به موهای ناخواسته در صورت، قفسه سینه، شکم، پشت، روی شست دست و انگشتان پا با مدل مردانه گفته می شود. هیرسوتیسم معمولا با افزایش سطح اندروژنها(هورمونهای مردانه) موجود در بدن زنان، ارتباط دارد و در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستسک بیشتر دیده می شود. تخمین زده می شود که حدود 15-5% زنان بدون توجه به خصوصیات و شدت، به این بیماری مبتلا هستند. با توجه به راهنماهای ارائه شده از طرف انجمن غدد، انجام آزمایشات هورمونی برای زنان مبتلا به هیرسوتیسم متوسط تا شدید یا هیرسوتیسم با هر درجه ای با شرایط زیر، توصیه می شود: شروع ناگهانی، پیشرفت سریع، همراهی با نامنظم بودن سیکل ماهانه، نازایی، چاقی شکمی، و اختلالات جنسی. اندکس توده بدنی، معیار قابل قبولی برای بررسی فاکتور خطر چاقی در ایجاد این بیماری می باشد و در درمان این ضایعه، کاهش وزن به عنوان قدم اول درمان می باشد.