تغذیه  و متابولسیم (با رویکرد کاهش وزن)
 
     
    انرژی مصرفی روزانه  شامل ۳ جز میباشد. میزان متابولیسم پایه  (BMR)، حرارتزائی ناشی از غذا و ه زینه  انرژی فعالیت بدنی. در اینجا راجع به  حرارتزائی ناشی از غذا در خصوص شرایط و ویژگیه ای آن یک بازنگری به عمل آمده  است.
   
● بازنگری حرارتزائی ناشی از رژیم غذائی
▪ اه داف:
انرژی مصرفی روزانه  شامل ۳ جز میباشد. میزان متابولیسم پایه  (BMR)، حرارتزائی ناشی از غذا و ه زینه  انرژی فعالیت بدنی. در اینجا راجع به  حرارتزائی ناشی از غذا در خصوص شرایط و ویژگیه ای آن یک بازنگری به عمل آمده  است.
▪ روشه ا:
شامل اندازه گیری شرایط از قبیل وضعیت تغذیه  آزمودنی، فعالیت بدنی و مدت مشاه ده  میباشد. مشخصات یک غذا شامل محتوی انرژی آن و ترکیب درشت مغذیه ای آن میباشد.
▪ نتایج:
بسیاری از تحقیقات گرمازائی ناشی از غذا را در موقعی اندازه گیری کرده اند که  انرژی مصرفی بالاتر از میزان سوخت و ساز پایه  است. به طور کلی ترتیب اکسیداسیون درشت مغذیه ا در شرایط بعد از صرف غذا نشان ده نده  اثر گرمازائی ناشی از غذا میباشد.
این گرمازائی به  ترتیب از الکل، پروتئین، کربوه یدرات و چربی میباشد، مصرف یک وعده  غذائی مخلوط با تعادل انرژی باعث میشود که  انرژی مصرفی ناشی از غذا به  ۵ تا ۱۵ درصد انرژی مصرفی روزانه  برسد. مقادیر گرمازائی در ه نگام مصرف روزانه  برسد. مقادیر گرمازائی در ه نگام مصرف پروتئین و الکل بیشتر و با مصرف چربی کمتر است. اثر گرمازائی ناشی از مصرف پروتئین تأثیر زیادی بر روی سیری فرد میگذارد. نتیجتاً میتوان گفت: عوامل عمده  تعیین کننده  گرمازائی ناشی از غذا که  محتوی انرژی ه ستند، شامل اجزا الکل و پروتئین رژیم غذائی میباشند. پروتئین به دلیل ایجاد ”حالت سیری“ به  واسطه  اثر گرمازائی ناشی از غذا، نقش کلیدی در تنظیم و کنترل وزنبازی میکند.
برای مثال یک غذای پروتئینی خالص، اثر گرمائیاش، تقریباً ۲۵ درصد از کل کالریه ای خود پروتئین است. این گرمازائی بلکه  ممکن است برای مدت زمان قابل توجه ی پس از یک وعده  غذای پروتئینی دوام داشته  باشد که  عمدتاً ناشی از فرآینده ای گوارشی و نیز انرژی اضافی مورد لزوم کبد برای ه مگون کردن و ساختن پروتئین یا آمینزدائی اسیده ای آمینه  است. اثر گرمازائی ناشی از مصرف پروتئین برای استدلال در مورد کاه ش وزن با استفاده  از تغذیه  پروتئین از سوی عده ای مورد استفاده  قرار گرفته  است.
این عده  معتقدند چون پروتئین اثر گرمازائی نسبتاً بالائی دارد، در نه ایت در مقایسه  با یک وعده  غذائی دارای کالری مشابه  که  محتوی چربی یا کربوه یدرات بیشتری است، کالری چربی یا کربوه یدرات بیشتری است، کالری کمتری را در اختیار فرد میگذارد. اگرچه  این نکته  تا حدودی اعتبار دارد لیکن عوامل متعدد دیگری باید در تنظیم یک برنامه  دقیق کاه ش وزن مورد توجه  قرار گیرند. اولاً در ه نگام دریافت پروتئین اضافی فشار اضافی روی کبد و کلیه  اعمال میشود. ثانیاً به دلیل این که  تغذیه  کاملاً متعادل، نیاز به  ترکیبی از کربوه یدرات، چربی و پروتئین و نیز مقدار مناسبی ویتامینه ا و املاح دارد. ثالثاً در صورتی که  فعالیت بدنی ه مراه  با اصلاح برنامه  غذائی باشد، حفظ کربوه یدرات دریافتی برای نیرو بخشیدن به  انواع تمرینه ای سریع و طولانی مدت کمال اه میت را دارد.
● اثر گرمازائی ناشی از غذا (DIT)
DIT میتواند به عنوان افزایش انرژی مصرفی بیش از متابولیسم پایه  (سطوح گرسنگی پایه ) تعریف شود که  ناشی از محتوی انرژی غذای مصرف شده  است و معمولاً به صورت درصد بیان میشود.
DIT به  ه مراه  BMR و گرمازائی ناشی از فعالیت (AEE) سه  جزء اصلی انرژی مصرفی روزانه  میباشند. اگرچه  DIT کوچکترین جزء میباشد ولی میتواند نقش مه می در توسعه  یا حفظ چاقی داشته  باشد.
”دی چونگ“ و ”بری“ مقایسه  DIT آزمودنیه ای چاق و لاغر (دارای توده  غضلانی بدون چربی) را در ۴۹ تحقیق بررسی کردند. ۲۹ تحقیق گزارش کردند که  در گروه ه ای ه مگون سنی، شاخص جرم بدن (BMI) افراد چاق بیشتر از افراد لاغر است. ۲۲ تحقیق نیز گزارش کردند که  DIT در افراد چاق به طور معنیداری کمتر است.
”جرانتا“ و ”برآندوم“ پیشنه اد میکنند که  تئوری کاه ش DIT افراد چاق به نظر جالب و پذیرفتنی میرسد اما یافته ه ای مختلف حکایت از کاستیه ا و ضعفه ای زیادی در ادبیات و پیشینه  تحقیقه ا و ابزار و روشه ای اندازیگیری مورد استفاده  برای DIT دارد.
ایده ه ای متدولوژی شامل خط پایه  مناسب، آزمایش ترکیب مواد مغذی و محتوی انرژی غذای صرف شده ، اندازه گیری دوره ه یا زمانی پس از صرف غذا، محاسبه  DIT از طریق اندازه گیری انرژی مصرفی بود. ”وست“ و ه مکاران ارزیابیه ائی را که  روی زمانه ای متفاوت در طول روز انجام شده  بود را بررسی کردند و دریافتند که  تنوع روزانه  غذائی تغییر معنی داری در DIT ایجاد نمیکند. افزایش دفع انرژی پس از صرف یک وعده  غذائی چندین ساعت طول میکشد و تقریباً به طور کامل ۱۰ ساعت پس از آخرین وعده  غذائی به  پایان میرسد. اما ه نوز بحثه ائی پیرامون مه یا شدن شرایط پس از جذب وجود دارد.
”رید“ و ”ه یل“ ۱۳۱ آزمایش DIT از طیف وسیعی از آزمودنیه ائی که  وعده ه ای غذائی متفاوتی از لحاظ حجم و ترکیب مصرف کرده  بودند را مورد تجزیه  و تحلیل قرار دادند. ه ر آزمایش ۶ ساعت به طول انجامید. آنه ا نتیجه  گرفتند که  DIT به ویژه  در افراد چاق پاسخی است که  بیش از ۶ ساعت طول میکشد. بسیاری از مشکلات متدولوژی در ارزیابی DIT مثل انتخاب اندازه  وعده  غذائی و طول فواصل زمان ارزیابی را میتوان از طریق اندازه گیری DIT در طول ۲۴ ساعت در اتاقک تنفسی از بین برد. آنگاه  با کم کردن انرژی مصرفی مربوط به  فعالیت از انرژی مصرفی مربوط به  فعالیت از انرژی مصرفی در طول ۲۴ ساعت، آنچه  که  باقی خواه د ماند مربوط به  DIT و BMR است.
در اینجا روی DIT به عنوان کارکردی از آزمایش محتوی انرژی و ترکیب مواد مغذی و مدت زمان ارزیابی پس از مصرف مغذی و مدت زمان ارزیابی پس از مصرف غذا در آزمودنیه ای بزرگسالان با وزن طبیعی تمرکز شده  است. بازنگری براساس پیشینه  تحقیقاتی است که  در طی ۱۵ سال گذشته  منتشر شده  است.
▪ روشه ا
طی تجربی بیشتر تحقیقات DIT با اندازه گیری انرژی مصرفی استراحتی قبل و بعد از یک آزمون غذائی و با دستگاه  ماسک ته ویه ای انجام میشود. مشاه ده  بعد از یک گرسنگی در طول شب شروع میشود تا جائی که  آزمودنی به  مدت ۲۰ ساعت پس از صرف آخرین وعده  از خوردن غذا منع میشود. بنابراین شروع مشاه دات بین ساعات ۸ تا ۹ صبح روز بعد پس از حداقل ۱۲ ساعت گرسنگی میباشد. ارزیابیه ای پس از صرف غذا شامل چندین ساعتی است که  آزمودنی بایستی در ایستگاه  به طور ثابت یا در بیشتر اوقات در وضعیت خوابیده  به  پشت باقی بماند. در برخی تحقیقات نیز فواصل ۱۵ تا ۳۰ دقیقه ای برای انجام فعالیته ای به داشتی در نظر گرفته  میشد. استفاده  از اتاقک تنفسی برای اندازه گیری DIT دارای مزایای است که  شرایط فیزیولوژیک بیشتری را در یک دوره  طولانیتر برای تنظیم وعده ه ای غذائی که  در سرتاسر روز مصرف میشوند، دوباره  ایجاد میکند.
DIT مشاه ده  شده  در یک اتاقک کالریمتر در مدت ۲۴ ساعت را میتوان از طریق مختلف به دست آورد:
- وقتی تفاوت انرژی مصرفی ۲۴ ساعته  یک روز سیر با یک روز گرسنه  به دست میآید.
- وقتی انرژی مصرفی در روز با فعالیته ای ه م زمان متغیر و میزان سوخت و ساز پایه  تطبیق داده  میشود.
- وقتی تفاوت بین انرژی مصرفی ۲۴ ساعته  با فعالیته ای ه مزمان متغیر و میزان سوخت و ساز پایه  به دست میآید. تحقیقات روی DIT از روشه ای مختلف انتخاب شده اند و اطلاعاتی درباره  انرژی دریافتی، ترکیب غذا با مراجعه  به  آزمایش غذائی کربوه یدرات، پروتئین، چربی و الکل، مدت زماناندازه گیری بعد از صرف غذا و DIT در اختیار میگذارند.
▪ نتایج
گزارش شده  است که  در تعیین DIT با دستگاه ەای ماسکدار ته ویه ای مقادیر به دست آمده  در بین افراد در حدود ۶ تا ۳۰ درصد متغیر بوده است. ه مچنین گزارش شده  که  در تعیین DIT با اتاقک کالریمتر مقادیر به دست آمده  در آزمودنیه ا ۴۳ تا ۴۸% متغیر بوده  است. محاسبه  DIT در اوقات روز با روش دوم باعث یک اختلاف ۱۲۵ درصدی بین افراد شده  است.
اطلاعات به دست آمده  از یک تحقیق که  DIT از طریق طرح سوگیری ارتباط بین انرژی مصرفی و فعالیت بدنی در فواصل ۳۰ دقیقه ای از ۲۴ ساعت مشاه ده  در اتاقک کالریمتر اندازه گیری شد و آزمودنیه ا شامل ۱۷ زن و ۲۰ مرد بودند این تحقیق میزان متابولیسم استراحتی (BMR) بعد از بیدار شدن از خواب در صبح و مستقیماً قبل از مصرف اولین وعده  غذائی به عنوان میزان متابولیسم پایه  نامیده  میشود. میزان متابولیسم استراحتی قبل از نه ار یعنی ۴ ساعت بعد از صبحانه  دیگر به  میزان متابولیسم پایه  برنمیگرد یا قبل از شام یعنی ۵ ساعت بعد از ناه ار در طول شب میزان متابولیسم پایه  ۸ ساعت بعد از خوردن شام آغاز میشود.
۱۵ پنج تحقیق DIT را در شرایطی که  پروتکل یکسانی از لحاظ تعداد آزمودنیه ا و ۲ یا بیشتر از ۲ دستکاری در ترکیب غذا داشته  را مقایسه  کردند. به عنوان مثال: در تحقیق [۱۱] میبینیم ه نگامی که  با مصرف یک نوشابه  الکلی اشته اآور ۲۲ درصد محتوی انرژی غذا با الکل جایگزین میشود و مقدار DIT از ۲/۷ به  ۶/۸ درصد افزایش پیدا میکند. بنابراین نتیجه  گرفته  شد که  الکل تمایل به  DIT دارد.
در تحقیق [۱۲] به طور مشابه  دیده  شد که  جایگزینی الکل در محتوی انرژی غذا میتواند تغییر معنیداری در DIT ایجاد کند یعنی DIT را از ۱/۷ به  ۳/۸ درصد افزایش پیدا میکند. در یک تحقیق مشابه  دیگر نیز جایگزین پروتئین باعث افزایش DIT از ۵/۱۰ به  ۶/۱۴% گردید. برای کربوه یدرات و چربی تحقیق [۱۲] تأثیری در DIT نشان نداد. اما در تحقیق [۱۳] وقتی ۶۵ درصد چربی به جای کربوه یدرات جایگزین میشود DIT افزایش نشان میده د.
تحقیق دیگری خلاف این موضوع این موضوع که  انرژی دریافتی اضافی از الکل باعث عدم افزایش وزن بدن میشود را نشان داد. تأثیر عمده  پروتئین روی تعادل انرژی از طریق DIT مربوط به  ”بیاشته ائی“ میباشد.
تحقیقات حاکی از آن است افرادی که  کنترل کمی روی وزن خود دارند. غالباً پاسخ گرمازائی ضعیفی نسبت به  غذای خورده  شده  دارند و این در طول چند سال میتواند سبب انباشتگی چربی بدن شود.
مقادیر مربوط به  سیری که  در ۲۴ ساعت به دست آمد در ه نگام مصرف یک غذای پر پروتئین یا پرکربوه یدرات بیشتر از مصرف یک غذای پرچرب بود [۲۲].
DIT مربوط به  حالت سیری ممکن است محتوی پروتئین بالا در غذا را در مقایسه  با محتوی کربوه یدرات بالا در غذا توضیح ده د. اثر گرمازائی بعد از صرف یک غذای پر پروتئین و کم چرب در مقایسه  با یک غذای پرکربوه یدرات و کم چرب در آزمودنیه ای سالم در حدود ۱۰۰ درصد افزایش پیدا میکند [۲۲].
DIT درجه  حرارت بدن را افزایش میده د، که  این افزایش درجه  حرارت ممکن است به صورت احساس سیری معنی شود. رژیم غذائی با پروتئین بالا برای حفظ وزن یا کاه ش وزن مطلوب است. این رژیم از طریق:
۱) تمایل به  حفظ یا اکتساب توده  بدون چربی (FFM).
۲) کاه ش کارآئی انرژی از طریق اثر گرمازائی بیشتر
۳) کاه ش انرژی دریافتی از طریق افزایش حالت سیری میتواند نیل به  ه دف کاه ش وزن داشته  باشد.
به عنوان نتیجه  میتوان گفت که  تعیین کننده ه ای اصلی DIT محتوی انرژی پروتئین و الکل غذا میباشند و پروتیئن و الکل غذا میباشند و پروتئین نقش کلیدیای در تنظیم وزن بدن از طریق سیری مربوط به  گرمازائی ناشی از غذا ایفا میکند.

جواد سبحانی
مشاور تغذیه و رژیم درمانی