تداخل دارو و غذا

هر ماده شيميايي كه در پيشگيري و درمان بيماري ها مورد استفاده قرار گيرد، دارو نام دارد . كنترل بسياري از بيماري ها نيازمند دارو درماني دراز مدت است . تأثيرات درماني و عوار جانبي داروها ممكن است بر وضع تغذيه شخص اثر بگذارد و يا برعكس وضعيت تغذيه اي بيمار ممكن است تأثيرات دارو را كاهش و يا افزايش دهد. كفايت درماني دارو وقتي كه ماده غذايي بر جذب دارو يا متابوليسم آن يا تأثير غذا بر فارماكو ديناميك دارو كاهش مي يابد. دارو هم مي تواند به نوبه خود با تأثير بر اشتها ايجاد سوء هضم يا سوء جذب ، دفع ويتامينها و مواد معدني از ادرار و همچنين با تأثير گذاري بر متابوليسم مواد مغذي مؤثر باشد.

تآثير دارو بر بافت هدف وابسته به عوامل متعددي است كه از آن ميان مي توان به اين موارد اشاره كرد روز دارو يا مقدار مصرفي دارو، ميزاني از داروي مصرفي كه وارد خون مي شود ، سن بيمار ، وزن بدن كه در اين رابطه بايد توجهداشت كه هرچه توده عضلاني بيشتر باشد، نياز به دارو بيشتر مي شود . برهمين اساس ، جنس نيز در تعيين مقدار دارو مؤثر است ، نياز به يك داروي ويژه در مردان بيش از زنان است ، سرعت رفع دارو از بدن ، اثرات متقابل داروها بريكديگر و ارتباط غذا و داروها نيزاز عوامل دخيل در تأثير دارو بر بافت هدف است.

شناخت واكنش متقابل غذا و دارو از اهميت بسياري برخوردار است چرا كه توجه به اين توجه به اين امر مي تواند در شناسايي و درمان بيماراني كه اثرات جانبي داروها آها را در معرض خطر سوء تغذيه قرار دهد مؤثر باشد ، همچنين براي اين اساس مي توان اثرات نامطلوب غذا و مواد مغذي را بر جذب و عمل داروها بررسي نمود وتا حد امكان اين تآثيرات را كاهش داد . عكس اين امر نيز صادق است يعني برخي مواد مغذي بر ميزان جذب دارو مي افزايند و اثرات مزاحم و تحريك كننده آنها را نيز كاهش مي دهند .

مصرف دارو در بعضي موارد برروي انواع مغذي تأثير مي گذارند مثلاً سبب كاهش جذب روده اي اين مواد مي شوند و يا دفع كليوي مواد مغذي را افزايش مي دهند . همچنين برخي داروها در جذب با مواد مغذي رقابت مستقيم دارند يعني در حضور دارو ، بدن تمايل بيشتري دارد كه دارو را جذب نمايد و در نتيجه جذب آن ماده مغذي كاهش مي يابد ، برخي داروها در عمل سنتز آنزيمها ، كد آنزيمها و يا پروتئين ناقل تداخل ايجاد مي كنند. در ضمن بايد به نقش مواد غير فعالي كه به همراه بسياري از داروها وارد بدن مي شوند نيز اشاره كرد . اين مواد در اصطلاح Inert ناميده مي شوند مثل كپسول ، اسانس ، رنگ و يا قند هاي موجود در برخي دارو كه ممكن است تداخلاتي را جذب وعملكرد مواد مغذي در بدن ايجاد نمايند.

با توجه به مطالب ذكرشده ، پرنسل پزشكي بايد تا آنجا كه لازم است به بيماران آموزش دهند . مثلاً لازم است بيمار آگاه باشد كه در هنگام مصرف يك داروي خاص ، كدام يك از مواد غذايي را در رژيم روزانه خود بيشتر بگنجاند و يا از مصرف چه موادي بهتر است اجتناب كند. همچنين به بيمار در مورد زمان دقيق مصرف داروها بايد آموزش لازم داده شود. در اين بخش بخ طور خلاصه به برخي از اثرات داروها بر غذاي دريافتي و وضع تغذيه اشاره مي شود.

اثر دارو بر متابوليسم كربوهيدراتها :

مصرف برخي دارو ها باعث افزايش قند خون در فردي مي شود به همين دليل اين داروها نبايد در افراد ديابتي مصرف شود مثل داروهاي مدر كه در درمان فشار خون با لا مؤثرند. هورمونهاي كورتيكو استروئيد باعث افزايش قند خون مي شوند مصرف قرص هاي ضد بارداري نيز در برخي از زنان سبب عدم تحمل به گلوكز مي شوند به همين دليل مصرف قرصها در زنان ديابتي قدغن است

اسيد ساليسيلك دارويي است كه از عوارض جانبي آن هايپوگلسيمي مي باشد

اثر دارو بر متابوليسم ليپيد ها:

برخي از انواع انتي بيوتيكها نظير تئومايسين و كانا مايسين باعث تغييرات رد پرزهاي روده شده و در نهايت جذب چربي ها را كاهش مي دهند . داروهاي ضد التهابي نظير ايندومتاسين و كولشي سين نيز چنين اثري دارند در مقابل ، هورمون رشد كورتيكو استروتيدها و قرصهاي ضد بارداري سبب افزايش مقدار تري گليسيريد پلاسما شده و داروهايي نظير آرام بخش ها ( كلروپرومازيد ) باعث افزايش كلسترول مي شوند .

اثر دارو بر متابوليسم مواد معدني و ويتامينها :

مصرف طولاني مدت بسياري از داروها د رتداخل باعملكرد بسياري از مواد معدني به ويژه پتاسيم ، سديم ، منيزيم و كلسيم قرار دارد . به علاوه برخي از داروها برسنتز آنزيمها يي خاص كه در متابوليسم ويتامينها نقش دارند ، اثر مي گذارند مثلاً داروهاي ضد افسردگي ، كورتيكو استروئيدها و آسپرين باعث كاهش خون مي شوند و برعكس داروهاي مدر ضد فشار خون نظير تيازيد ها ، اسپرونيوكالتون و تريامترن سبب افزايش پتاسيم مي شوند. اكثر آنتي بيوتيكها با تأثير بر فلورميكروبي روده مي توانند آنتاگونيست ويتامين K باشند مصرف آسپرين مي تواند باعث كمبود ويتامين C و B12 شود .

اثر دارو بر اشتها :

بعضي از داروها به طور جانبي اثرات فراينده و يا كاهش دهنده اشتها دارند. برخي پزشكان براي درمان چاقي از اين داروها استفاده مي كنند مثلاً فن فلورامين ( رژينول ) اثر كاهش دهنده اشتها دارد كه در طولاني مدت و مصرف مداوم باعث سرگيجه ، تهوع ، آريتمي ، تلخي دهان و ... مي شود. 30% افرادي كه ازاين دارو استفاده كرده اند دچار بيماري ها قلبي و عروقي شده اند.

از ميان داروهايي كه به طور جانبي باعث افزايش اشتها مي شوند مي توان به انواع داروها ي ضد افسردگي كورتن ها و قرصهاي ضد بارداري اشاره كرد. همچنين اكثر داروهاي مؤثر در درمان سرطان مثل سيس پلاتين و سيكلوفسفاميد اثر كاهش اشتها دارند.