گياهاني كه داراي فيتوتوكسين هستند.

اين گياهان را در دو تيره فرفيون و پروانه واران مي توان يافت.

تيره فريون :

مهمترين گياهان اين خانواده عبارتست از :

كرچك معمولي

ماده سمي

ماده سمي كرچك ريسين ناميده مي شود كه جزء فيتوتوكسين ها طبقه بندي شده است.

مسموميت

از مدتها قبل مردم به سمي بودن دانه كرچك پي برده بودند و مي دانستند كه چنانچه چند دانه آنرا بخورند مسموم مي شوند. بارها اتفاق افتاده كه سه دانه كرچك موجب مرگ بچه هائيكه اتفاقاُ آنرا خورده اند شده است.

گاهي اوقات اشخاص سودجو, كنجاله كرچك را بعنوان تقلب با ساير كنجاله ها مخلوط كرده موجب مسموميت حيوانات شده اند.

درمان

درمان مسمومين : از ادامه خوردن دانه هاي كرچك و يا كنجاله آن و يا غذاهاي مشكوك ممانعت بعمل آورده شود و چنانچه اجباراُ از دانه يا كنجاله كرچك استفاده مي شود بايد آنها را قبلاُ تحت تاثير بخار آب گرم با فشار زياد قرار داد تا ماده سمي آن از بين برود.

براي درمان مسمومين از سرم ضد ريسين استفاده مي كنند كه البته اينكار عملي نيست, به جاي آن تانن, مواد ضد انقباضي (آنتي اسپاسموديك), مواد لعاب دار مانند دانه كتان تجويز مي شود. تزريق بروميدرات آركولين و سپس مسهل نمكي را مفيد مي دانند.

كرچك هندي

ماده سمي

دانه كرچك هندي حاوي نوعي توكسالبومين بنام كروتين است. حرارت 75 درجه اثر اين سم را خنثي مي كند.

مسموميت

مصرف دانه كرچك هندي يا تجويز روغن آن باعث مسموميت كشنده مي گردد, بنابر اين روغن آنرا فقط براي مصارف خارجي آنهم در موارد خيلي استثنائي كه بخواهند پرخوني در ناحيه اي از بدن توليد نمايند (در بيماريهاي سياتيك, روماتيسم, ذات الريه و ورم صفاق) استفاده مي كنند. ضمناُ مصرف اين روغن در روي پوست خارش و سوزش ايجاد مي نمايد كه براي رفع آن بايد نشاسته و گليسيرين در محل بمالند.

در صورت خوردن روغن از راه دهان اسهال شديد تواُم با درد و گاهي خون آلود, استفراغ, عرق سرد, فلج, اختلالات قلبي ظاهر مي شود.

درمان

با داروهاي آرام كننده, مواد لعاب دار, تركيبات ترياك, مقويات, شير و حتي الكل و مايعات گرم مي توان بيمار را درمان كرد.

جوزالقي

ماده سمي

ماده موثر كه از دانه جدا مي شود بنام هيول اينفر نيل معروف است كه حاوي ماده سمي كرسين مي باشد.

مسموميت

كنجاله آنرا گاهي اوقات با ساير كنجاله ها مخلوط مي نمايند و در نتيجه مسموميت شديد و كشنده اي در حيوانات بوجود مي آورند. 6 تا 7 گرم روغن دانه هاي اين گياه از نظر خاصيت مسهلي مساوي با 40 گرم روغن كرچك است. حرارت 105 درجه بمدت 3 دقيقه باعث از بين رفتن سم آن مي شود.

تيره پروانه واران

چشم خروس

مواد سمي

سميت اين گياه در اثر وجود ما ده ازته اي است بنام ابرين كه شبيه ريسين مي باشد. اين ماده بصورت گرد زرد مايل به قهوه اي از دانه استخراج مي شود و در آب محلول است. آبرين فقط در دانه يافت مي شود و در ساير قسمتهاي گياه وجود ندارد.

مسموميت

سميت آبرين از ريسين كمتر است. حساسيت حيوانات نسبت به اين سم متفاوت است. اسب در اثر مصرف سم دچار اسهال شديد, عدم تطابق حركات و فلج مي شود, ولي بز و سگ حساسيت كمتري دارند.

درمان

تزريق بروميدارت آركولين ممكن است در درمان مسمومين اين سم موُثر باشد.

اقاقيا

ماده سمي

اين درخت داراي فيتوتوكسيني بنام رابين است كه بيشتر در پوست درخت موجود است. گلوكزيد سمي رابيتين هم از آن استخراج مي شود.

مسموميت

علائم مسموميت كه چند ساعت پس از خوردن سم ايجاد مي شود عبارت است از ازدياد بزاق و اسهال آبكي, ازدياد ضربات قلب, ضعيف شدن و نامنظم شدن نبض, تحريك پذيري بيش از حد و فلجي مي باشد.

گياهان سيانوژنيك

درمان

روش درمان مسمومين بستگي به راه ورود سم و نوع مسموميت دارد. در موارد حاد هيچ كاري از دستمان بر نمي آيد, اما در موارد خفيف تر بكمك پرمنگنات اسيد سانيدريك را اكسيده كرده آنرا تبديل به سيانات مي نمايند. در صورت مسموميت با بادام تلخ مي توان از محلول 1 تا 2 درصد اسيد لاكتيك يا اسيد كلرئيد ريك استفاده كرد. دادن تنفس مصنوعي, گرم كردن مسموم و تزريق كامفروكافئين جزء درمانهاي عمومي بشمار مي آيد. ضمناُ براي درمان اختصاصي بمنظور خنثي كردن سم و تبديل آن به تركيبات كم ضرر از داروهائي استفاده مي شود كه در اصطلاح ضد سيانور ناميد مي شود.

فاميل كتانيها

ماده سمي

كنجاله هائي كه درهر كيلو بيشتر از 70 ميليگرم اسيد سيانيدريك دارند خطرناك و سمي محسوب مي شوند. بطور كلي بايد از ميزان قدرت سيانوژنتيكي كنجاله هائي كه بمصرف تغذيه حيوانات مي رسد قبلاُ اطلاع بدست آورد.

مسموميت

علائم مسموميت با سيانوژنتيك لرزش, اختلالات عصبي, تنگي نفس و اسهال مي باشد.

درمان

همانند درمان مسموميت با اسيد سيانيدريك مي باشد.

فاميل گل سرخيان

مواد سمي

اسيگدالين موجود در بادام تلخ 5/2 تا 5/3 درصد, دانه زرد آلو 2/1 تا 5/1 درصد, دانه آلبالو 96/0 درصد و آلو 6/0 درصد مي باشد.

مسموميت

برگهاي اين گياه قسمت سمي و خطرناك آنرا تشكيل مي دهد. البته برگهاي تازه خطري ندارند ولي چنانچه آنها را له كنند طعم و بوي بادام تلخ از آن متصاعد مي گردد كه باعث مسموميت مي گردد.

فاميل غلات

ذرت خوشه اي معمولي, ذرت خوشه اي حلب يا علف گاو و سودان گراس داراي ماده سمي اسيد سيانيدريك مي باشند و باعث مسموميت در حيوانات مي شوند.

خانواده فرفيون

مانيوك

مانيوك حاوي گلوكزيد خطرناكي است بنام ماني هتوكسين كه در نتيجه جوشاندن از بين رفته تغيير شكل مي دهد.

خانواده بداغيان

آقطي

پوست ساقه, برگ و ميوه اين گياه در داروسازي مصرف دارد. در پوست آن آلكالوئيدي بنام سمبوسين است. مصرف پوست آن موجب اسهال و استفراغ مي شود. در برگهاي تازه اين گياه گلوكزيدي موجود است كه تبديل به اسيد سيانيدريك مي شود.

خانواده پاپي ليونيس

ماده سمي آن ويسيانين است كه سيانوژنتيك مي باشد. گاهي دانه آن پس از جوشاندن بمصرف تغذيه انسان مي رسد.