سوء‌هاضمه

تعريف : سوء هاضمه به احساس ناراحتي مبهم در شکم يا قفسه سينه گفته مي شود که هيچ علت ارگانيک مشخص براي آن يافت نشده است .

اين احساس ناراحتي هنگام غذاخوردن يا بعد از آن ايجاد مي شود . معده ، مري و روده کوچک در سوء هاضمه درگير هستند .

مراقبت مناسب چنين بيماراني شامل مراقبت شخصي و بررسي توسط پزشک مي باشد . در موارد شديد و طول کشيده بيماري ، مراجعه به پزشک جهت بررسي علل ارگانيک ( عضوي ) سلامت عمومي بدن ، داروهاي مصرفي ضرورت دارد .

 علائم و نشانه ها 

در نظر بعضي از بيماران سوء هاضمه به آروغ زدن ، اتساع شکم ، احساس گاز زياد در شکم و سيري زود رس اطلاق مي شود که به آن ترش کردن همراه با نفخ مي گوييم .

در بعضي بيماران درد واقعي شکم و علائم شبيه زخم معده عنوان مي شود ، در صورتي که هيچ زخمي وجود ندارد به آن ترش کردن بدون زخم مي گوييم .

گاهي اين اصطلاح را بيماران براي توصيف احساس مبهمي که ناشي از بدي هضم غذا يا بدي تحمل بعضي غذاهاست به کار مي برند .

¯                  به طور کلي بعضي از علائم سوء‌هاضمه عبارتند از :

-    احساس درد خورنده يا سوزش شکم

-    نفخ ( احساس پري در شکم )

-    احساس گاز زياد در شکم

-    سوزش سر دل ( بازگشت محتويات معده به حلق )

-    دل به هم خوردگي ( تهوع )

-    استفراغ

-    آروغ زدن

علل سوء‌هاضمه :

۱ - بلع هوا ، مي تواند به علت اضطراب مزمن ، خوردن سريع غذا ، نوشيدن نوشابه هاي گازدار ، نوشيدن هر نوشابه اي با ني ، جويدن آدامس ، مکيدن آب نبات سفت ، سيگار کشيدن و نامتناسب بودن دندانهاي مصنوعي باشد و همچنين خود آروغ زدن مکرر مي تواند بلع هوا را تشديد کند .

۲ - افزايش گاز روده اي ، مي تواند به دنبال خوردن بعضي از مواد غذايي مثل حبوبات ، پياز ، کلم و شلغم خام و ... ايجاد شود . بعضي از ميوه ها ( انجير ، خرما ، آلو ) آدامسها و آب نباتهاي بدون قند ( که ماده شيرين کننده افزودني دارند ) و عفونت ژيارديا مي توانند توليد گاز در روده ها را زياد کنند .

مي توان با خيساندن حبوبات به مدت نيم ساعت قبل از پخت غذا و دور ريختن آب حاصل از خيساندن ، مانع سوء‌هاضمه شد .

۳ - عدم تحمل غذا ، مرکبات و غذاهاي ادويه دار ، غذاهاي چرب در ناراحتي دستگاه صفراوي و شير و ...

۴ - اشکال در تخليه کافي معده :

گاهي سوء‌هاضمه نشانه اي از ابتلا به يک مشکل جدي تر مي باشد که مي تواند به علت بيماري انسداد راه خروجي معده ، فلج معده ، زخم دوازدهه ، نارسايي لوزالمعده و ... يا عموماً کاهش حرکت انتهاي معده و تأخير در تخليه بدون علت و ناشناخته شده باشد .

بديهي است در مواردي که سوء هاضمه با کنار گذاشتن عادات بد غذايي و مصرف ضد اسيدها بهبودي نيابد ارجاع به پزشک ضرورت دارد ، بويژه در موارد زير :

·          بيمار بيش از ۵۰ سال سن داشته باشد .

·          اخيراً بدون دليل دچار کاهش وزن شده باشد .

·          در بلع مشکل داشته باشد .

·          استفراغهاي شديد داشته باشد .

·          مدفوع سياه و قير مانندي دفع کند . ( اين امر به معني وجود خون در مدفوع است )

توده اي در محدوده معده خود لمس کند .

۵ - زياده روي در مصرف الکل و نيز دخانيات در ايجاد سوء هاضمه نقش شناخته شده دارد . غذاهاي چرب و يا غذاهاي مانده با احتمال بيشتري باعث سوء هاضمه مي شوند . توانايي آنزيمي افراد در هضم و جذب مواد غذايي متفاوت است . غذاهايي که خوب هضم و جذب شوند باعث تحريک گوارشي و علائم سوء هاضمه خواهند شد .

ريسک فاکتورها ( عوامل خطر )

استرس ، سيگار ، مصرف الکل ، مصرف داروهايي که باعث تحريک و آسيب معده مي شوند ( مانند آسپرين و مسکن هاي غيراستروئيدي ) و مصرف کافئين ازعوامل خطر ساز محسوب مي شوند .

خستگي هاي جسمي و روحي از عوامل زمينه ساز و تشديد کننده سوء هاضمه محسوب مي شوند .

پيشگيري 

• از مصرف غذاهايي که خوب هضم نمي کنيد پرهيز کنيد . از مصرف غذاهاي چرب پرهيز کنيد .
• هنگام غذاخوردن و يا آشاميدن آرامش داشته باشيد . به آهستگي غذا بخوريد .
• از مصرف الکل ، سيگار کشيدن ، کافئين خودداري کنيد .
• از انجام فعاليت بدني و ورزش بعد از غذا خوردن پرهيز کنيد .
• از بلع هوا جلوگيري کنيد . بلع هوا معمولاً هنگاميکه مشغول آدامس جويدن هستيد يا با دهان باز غذا مي خوريد و يا هنگام غذا خوردن صحبت مي کنيد رخ مي دهد .
• بلافاصله بعد از صرف غذا دراز نکشيد و بعداز صرف شام ، ‌زير سرتان را با چند بالش بالاتر ببريد .
• از مصرف خودسرانه آسپيرين و مسکن هاي غيراستروئيدي ( مثل ديکلوفناک و ... )‌جداً پرهيز کنيد .

در صورت تشديد علائم يا طولاني شدن آنها جهت بررسي سلامت سيستم گوارشي و علل ارگانيک مسبب سوء هاضمه مراجعه به پزشک سودمند است .

در صورتيکه  علائم بيماري شديد نيست مصرف شربت هاي آنتي اسيد توصيه مي شود .

در موارد شديدتر با نظر پزشک معالج استفاده از داروهاي مثل رانيتيدين در برطرف کردن علائم کمک کننده خواهند بود .

همانطور که اشاره شد سوء هاضمه مي تواند بدليل بيماريهاي ارگانيک نيز بوجود آيد . در زير ليستي از بيماريهاي که باعث سوء هاضمه مي شوند ارائه مي شود .

• التهاب معده ( حاد يا مزمن )
• التهاب مزمن کيسه صفرا
• التهاب مزمن لوزالمعده
• زخم اثني عشر
• زخم معده
• بدخيمي هاي معده ، مري و ديگر قسمت هاي لوله گوارشي )
• سندرم هاي سوء جذب مثل کمبود آنزيم لاکتات دهيد روژناز که در هضم شير مؤثر است . يا بيماري سلياک ،‌...