در بیماران مبتلا به دیابت که تحت درمان هستند ممکن است هم کاهش قند خون وهم افزایش قند خون رخ دهد :

 الف) افزایش قند خون زمانی ایجاد می شود که قند به علت نبودن انسولین  نمی تواندبه درون سلول منتقل شود وچون قند برای استفاده سلول در دسترس قرار نمی گیرد بنابراین کبد قند ذخیره را وارد گردش خون می نماید وبه همین دلیل قند خون بیشتر افزایش می یابد. علل این مشکل می تواند مصرف زیاد غذا ، مصرف کم انسولین وداروها ، استرس و یا بیماری غیر از دیابت باشد .این حالت می تواند اینقدر شدید شود که به سمت کمای دیابتیک پیشرفت نماید که اصطلاحا به آن DKA می گویند که یک اورژانس پزشکی محسوب می شود در این وضعیت بیمارنیاز به اقدامات فوری برای پایین آوردن قندخون و جبران مایعات ازدست رفته دارد .

دفع ادرار

گرسنگی           

پوست مرطوب                   

تشنگی زیاد

تاری دید                          

خمیازه کشیدن                           

کاهش التیام زخمها

ب) در بیمار دیابتی ممکن است کاهش قند خون هم رخ دهد که بیشتر در دیابت نوع 1 دیده می شود در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 که با انسولین یا داروهای پائین آورنده قند خون درمان می شوند هم دیده می شود علل آن مصرف کم غذا ، مصرف زیاد انسولین ویا داروها وهمچنین فعالیت زیاد می باشد.وقتی قند خون پائین می آید علائمی مثل لرزش ، ضربان شدید قلب ، گرسنگی ، احساس نگرانی ودلواپسی ، تحریک پذیری ، سردرد ،ضعف وخستگی ، اختلال دید دربیمار دیده می شود اگر این علایم دیده شد فرد باید نصف لیوان آبمیوه ویا یک لیوان شیر مصرف نموده و30 دقیقه بعد قند خون خود را چک نماید.

گرسنگی                 

لرزش                          

ضربان شدید            

کوفتگی هفتگی  

نگران –دلواپسی      

سردرد                        

زود رنجی                  

سردرد ، لرز ، عصبانیت ، تعریق ، سرگیجه ، ضعف ، تحریک پذیری و تپش قلب و در موارد حادتر فریاد کشیدن،   ، خواب آلودگی ، سردرگمی ، عدم تعادل در راه رفتن، تاری دید و سر درد. در این مواقع از غذاهای نشاسته‌ای سریع‌الاثر مثل چند حبه قند ، دو یا سه قاشق مرباخوری شکر ، آب پرتقال (نصف لیوان) ، چند تکه میوه خشک شده ، محلول رقیق قندی و شربتها ، باید استفاده کرد.

• نوشیدن چندین فنجان قهوه در روز به متابولیسم قند در بدن کمک می‌کند. افراط در نوشیدن قهوه می‌تواند میزان کلسترول و خطر پوکیاستخوان را افزایش دهد یا فرد را نسبت به بیماریهای استخوان آسیب پذیرتر و حساستر کند.

سیستم تنظیم ترشح انسولین

اثر گلوکز

افزایش گلوکز خون ، مهمترین عامل فیزیولوژیک تنظیم کننده ترشح انسولین است. غلظت گلوکز خون در حالت ناشتا (80 - 100 میلی گرم درصد) آستانه غلظتی است که تجاوز از آن با تحریک ترشح انسولین همراه است. و بیشترین اثر محرک گلوکز زمانی حاصل می‌شود که غلظت آن در خون به حدود 500 - 300 میلیگرم درصد برسد.

اثر اسیدهای آمینه ، اسیدهای چرب و ترکیبات کتونی

غذاهای غنی از پروتئین ، ترشح انسولین را تحریک می‌نمایند و اسیدهای آمینه آرژینین ، لیزین و لوسین از محرکهای قوی ترشح انسولین هستند. اثر غلظتهای فیزیولوژیک اسیدهایچرب و ترکیبات کتونی در تحریک ترشح انسولین بسیار ضعیف است.

اثر سایر هورمونها

تعداد زیادی از هورمونها در ترشح انسولین موثر هستند. پلی‌پپتید مهار کننده معده‌ای (GIP) ، غلظتهای زیاد گاسترین ، سکرتین و گلوکاگن روده‌ایاز طریق افزایش غلظت AMP حلقوی داخل سلولی ، در تحریک ترشح انسولین شرکت دارند. اثر غلظتهای زیاد و طولانی هورمون رشد ، کورتیزول ، لاکتوژن جفتی ، استروژن و پروستروژن نیز منجر به افزایش ترشح انسولین می‌گردد.

• ·         كنترل قند خون= فعاليت بدني منظم+ برنامه غذايي درست
• ·          
• چگونه مي توان به طور صحيح غذا مصرف كرد؟
• 
   استفاده از هرم مواد غذايي به شما كمك مي كند تا براي تغذيه صحيح از غذاهاي متنوع استفاده كنيد. زماني كه غذاهاي متنوع مي خوريد ويتامين ها و مواد معدني لازم نيز به بدنتان مي رسد.
   سعي كنيد هر روز از هر گروه از مواد غذايي نام برده شده در هرم زير استفاده نماييد.
  مواد نشاسته اي چيست؟
   مواد نشاسته اي شامل انواع نان، غلات، حبوبات، انواع خميرها يا سبزيجات نشاسته اي است. در هر وعده غذايي بايد از مواد نشاسته اي استفاده كرد. ممكن است شنيده باشيد كه مبتلايان به ديابت نبايد مواد نشاسته اي بخورند ولي به خاطر داشته باشيد كه اين توصيه ديگران را هرگز اجرا نكنيد. خوردن مواد نشاسته اي براي سلامت هر فرد لازم و ضروري است.
   تعداد واحد كربوهيدارت بستگي به شرايط مختلف دارد:
  • ميزان كالري مورد نياز
  • برنامه درماني ديابت
  مصرف مواد نشاسته اي سبب كسب انرژي، ويتامين ها، مواد معدني و فيبر مي شود. غلات كامل مفيدتر از بقيه غلات است زيرا باعث رساندن بيشتر مواد معدني، ويتامين و فيبر به بدن مي گردد.
  فيبر موجود در غذاهاي گياهي كه جزئي غيرقابل جذب است، به كاركرد درست روده ها كمك مي كند.
  يك واحد ماده نشاسته اي شامل چه غذاهايي است؟
  1 واحد
   يك برش يا 30 گرم نان (سنگك، تافتون، بربري) يا 3 عدد بيسكويت معمولي يا 1 عدد سيب زميني كوچك يا 3/1 ليوان برنج پخته 5 قاشق غذا خوري برنج پخته
•  يا 3/1 ليوان عدس پخته
     بهترين راه براي خريد، پخت و خوردن مواد نشاسته اي چيست؟
  • سعي كنيد نان هاي حاوي غلات كامل (نان سنگك، نان جو و...) تهيه كنيد.
  • سعي كنيد مواد نشاسته اي پرچربي و سرخ شده مانند چيپس ذرت، چيپس سيب زميني، شيريني، بيسكويت و... كمتر مصرف كنيد.
  •  سبزيها شامل چه غذاهايي هستند؟
   مصرف سبزيها براي تمامي افراد مفيد است. سعي كنيد هر روز سبزيهاي خام و پخته استفاده نماييد.
   مصرف سبزي ها باعث رساندن ويتامين ها، مواد معدني و فيبر به بدن شما مي شود. البته انرژي توليد شده از مصرف سبزي ها بسيار اندك است.
   تعداد واحد سبزي هايي كه بايد در طول روز مصرف كنيد به عوامل زير بستگي دارد:
  • ميزان انرژي روزانه مورد نياز
  • غلظت قند خون
  يك واحد از گروه سبزي ها شامل چيست؟
  1 واحد
   1 عدد هويج پخته يا يك سوم ليوان لوبيا سبز يا قارچ پخته 
   مهم‏ترين راه براي خريد، پخت و خوردن سبزي ها چيست؟
  • سعي كنيد از سبزي هاي خام يا پخته بدون چربي يا كم چربي مصرف نماييد. مي‏توانيد سبزي ها را بدون چربي نيز طبخ كنيد.
  • سعي كنيد از سس سالاد بدون چربي يا كم چربي براي روي سالاد يا سبزي ها استفاده نماييد.
  • از پياز و سير در غذاها استفاده كنيد.
  • به جاي سس از آبغوره يا آب ليمو در سالاد استفاده كنيد.
  • در حين پخت به سبزي ها يك قطعه گوشت قرمز يا مرغ اضافه كنيد.
  • بهتر است سبزي ها سريعاٌ بپزيد و سعي كنيد آنها را در كمي آب جوش بجوشانيد.
  • اگر سبزي را بصورت سرخ كرده مصرف مي كنيد بايد از روغن هاي مايع نظير روغن زيتون، ذرت و يا آفتابگردان به مقدار بسيار كم استفاده نماييد.
  • سعي كنيد به سبزي هاي پخته شده كره يا مارگارين اضافه نكنيد.
  • اگر نياز به مصرف سس براي سالاد داريد از ماست كم چربي و يا آب ليمو ني ز مي توانيد جهت تهيه سس استفاده كنيد.
  ميوه ها شامل چيست؟
   مصرف ميوه ها براي همه افراد لازم و ضروري است. با مصرف ميوه مي توان انرژي، ويتامين ها (C,A)، مواد معدني و فيبر را به بدن رساند. تعداد واحدهاي ميوه كه در طول روز مصرف مي كنيد به عوامل زير بستگي دارد:
  • ميزان كالري مورد نياز
  • غلظت قند خون
  يك واحد از گروه ميوه ها شامل چيست؟
  1 واحد
   نصف ليوان آب پرتقال يا 1 عدد سيب كوچك (يا هلو ياكيوي يا پرتقال) يا نصف
  گريپ فروت   نصف موز بزرگ (5/22 سانتي متر)+
  2 واحد
   چه نكاتي را هنگام مصرف ميوه ها بايد رعايت كرد؟
  • سعي كنيد ميوه ها را بصورت خام مصرف كنيد.
  • ميوه هاي خشك شده در واقع شكل تغليظ شده هستند كه مقادير زيادي قند دارند، بنابراين بايد به ميزان اندكي مصرف شوند.
  • انگور داراي قند زيادي است كه اگر آنرا به مقدار زياد مصرف كنيد بركنترل قند خون شما اثر مي گذارد.
  • در هنگام خريد سعي كنيد ميوه هاي كوچك تر انتخاب كنيد.
  • خوردن ميوه ها بصورت كامل بهتر از مصرف آب ميوه ها است.
  • سعي كنيد در صورت مصرف آب ميوه، از آب ميوه صددرصد طبيعي و بدون شكر اضافه شده استفاده كنيد.
  • از دسرهاي آماده كه چربي و قند بالايي دارند استفاده نكنيد.
  • اگر علاقه زياد به مصرف آب ميوه داريد آنرا با افزودن آب رقيق نماييد و يا آب را به ميوه له شده اضافه كنيد و به خاطر داشته باشيد كه نبايد به آن شكر اضافه نماييد.
  • همچنين به منظور پيشگيري از يبوست و ديگر عوارض گوارشي سعي كنيد تاحد امكان ميوه ها را با پوست مصرف كنيد.
  گروه شير شامل چه غذاهايي است؟
   مصرف ماست و شير بدون چربي و يا كم چربي براي سلامت همه افراد ضروري است. مصرف شير و ماست سبب توليد انرژي و دريافت كلسيم، ويتامين A، پروتئين و ساير ويتامين ها و مواد معدني مي شود.
   هر روز شير بدون چربي يا كم چربي بنوشيد و ماست كم چربي يا بدون چربي مصرف كنيد.
   تعداد واحد مصرفي از لبنيات به شرايط زير بستگي دارد:
  • ميزان انرژي روزانه مورد نياز
  • غلظت قندخون
  نكته مهم: اگر باردار هستيد يا به نوزاد خود شير مي دهيد، روزانه 5-4 واحد شير و ماست مصرف كنيد.
  يك واحد شير و جانشين هاي آن شامل چه غذاهايي است؟
   غذاهاي پروتئيني شامل گوشت قرمز، ماكيان (مرغ، بوقلمون و..)، ماهي، تخم مرغ و پنير است.
   هر روز مقدار كمي از اين مواد را در برنامه روزانه بگنجانيد.
   مصرف روزانه پروتئين ها به ترميم و ساخت بافت هاي بدن و عضلات كمك مي كند و سبب تأمين ويتامين B6 و B12 و مواد معدني (آهن و...) نيز مي گردد.
   تعداد واحدهاي مورد نياز از مواد پروتئيني به شرايط زير بستگي دارد:
  • ميزان انرژي مورد نياز روزانه
  • غلظت قند خون
  يك واحد گوشت و جانشين هاي آن شامل چه غذاهايي است؟
  1 واحد   
   30 گرم گوشت قرمز، ماكيان يا ماهي پخته شده يا 30 گرم پنير  نصف ليوان حبوبات پخته شده  
• بهترين راه براي خريد، پخت و مصرف غذاهاي پروتئيني چيست؟
  • سعي كنيد كم چربي ترين گوشت را بخريد.
  • پوست مرغ داراي چربي زياد است؛ قبل از پخت پوست آن را كامل جدا كنيد.
  • سعي كنيد كه گوشت را بدون افزودن چربي طبخ كنيد.
  • به جاي سرخ كردن تخم مرغ، آن را با پوست آب پز كنيد.
  • براي طعم بخشيدن بيشتر به اين مواد از آبغوره، آب ليمو، سس گوجه فرنگي و.. استفاده كنيد.
  • فرآورده هاي گوشتي نظير سوسيس، كالباس و همبرگر داراي چربي زيادي هستند، بنابراين مصرف آنها را به حداقل برسانيد.
  • سعي كنيد ماهي بيشتر مصرف كنيد و به جاي سرخ كردن ماهي، آن را بصورت آب پز، بخار پز و يا كبابي مصرف نماييد.
  روغن ها و چربي ها شامل چه غذاهايي است؟
   همان طور كه در هرم مواد غذايي مشاهده مي كنيد روغن ها و چربي ها در قله هرم قرار دارند. يعني بايد مصرف آنها را به حداقل رساند. بعضي از چربي ها و روغن ها داراي چربي هاي اشباع و كلسترول مي باشد كه براي سلامتي مضر است. مصرف اين غذاها انرژي فراواني در بدن شما توليد مي كند ولي مواد مغذي كمي به بدنتان مي رساند. غذاهاي پرچربي شامل كره، مارگارين، سس سالاد، روغن ها، مايونز، خامه، پنيرخامه اي، سرشير، چيپس سيب زميني و... مي باشد.
  يك واحد از روغن ها و چربي ها شامل چه غذاهايي است؟
  1 واحد
   1 قاشق مرباخوري روغن (آفتابگردان، ذرت، زيتون، سويا، پنبه دانه) يا 10 عدد زيتون كوچك   2 قاشق مرباخوري تخمه كدو يا 12 عدد بادام خشك
  2 واحد
   
  مواد قندي شامل چه غذاهاي است؟
   همان طور كه مشاهده مي كنيد مواد قندي (نوشابه، شربت، مربا، شكر و عسل، آب نبا، شكلات) نيز در رأس هرم قرار دارند، بنابراين بايد از اين مواد به مقدار بسيار كم مصرف نماييد (تا حدامكان مصرف نكنيد). اين مواد سبب توليد انرژي در فرد مي شود اما هيچ ماده مغذي به بدن نمي رسانند. بعضي از مواد قندي مثل كيك، دسرها و انواع شيريني ها حاوي مقدار زيادي چربي نيز مي باشند. مصرف كم اين مواد نيز به كاهش وزن كمك مي كند و قند خونتان را نيز كنترف مي نمايد.
  يك واحد مواد قندي شامل چه غذاهايي است؟
  1 واحد
   1 عدد شيريني (1 قطعه 3 سانتي متر) يا 1 قاشق مرباخوري شربت
   لازم به ذكر است كه مصرف مواد قندي باعث مي شود قند خون به سرع بالا رود.
  چند نكته مهم:
  • سعي كنيد روزانه از تمام گروه هاي مواد غذايي استفاده كنيد.
  • سعي كنيد غذاهاي متنوع مصرف كنيد تا مواد معدني و ويتامين ها به مقدار كافثي به بدنتان برسد.
  • به اندازه كافي مواد نشاسته اي، سبزي ها و ماست و شير مصرف كنيد.
  • روزانه از مواد پروتئيني نيز استفاده نماييد.
  • در هر وعده غذايي بايد سعي كنيد كه حداقل از هر 3 گروه غذايي مختلف استفاده نماييد؛ براي مثال ساندويج تخم مرغ كه در آن گوجه فرنگي، كاهو و جعفري استفاده شده باشد.
  • مواد غذايي كه روزانه مصرف مي كنيد به 3 وعده اصلي و 3 ميان وعده تقسيم نماييد.
  • غذا خوردن منظم در تنظيم ميزان قند خون اثر زيادي دارد به خصوص اگر قرص يا انسولين مصرف مي كنيد.
  • گنجاندن سبزي ها و ميوه ها به مقدار كافي در غذاي روزانه را فراموش نكنيد.
  • به هنگام طبخ غذا از نمك كمتري استفاده كنيد و سعي نماييد كه پس از پخت، نمك به غذا اضافه نكنيد.
  • از گياهان معطر و ادويه هاي فاقد نمك براي طعم دادن به غذا استفاده كنيد.
  • از غذاهاي كنسرو شده كه در طي فرآيندهاي صنايع غذايي نمك به آنها افزوده مي شود كمتر استفاده كنيد.
  • مصرف هفتگي تخم مرغ را محدود كنيد (حداكثر هفته اي 2 بار)
  • به هنگام مصرف روغن، هيچ گاه روغن را در ظرف سرازير نكنيد.
  • روزانه 8-6 ليوان مايعات بدون شيريني بخوريد.
  • 

مكمل‌هاي‌ ويتامين‌ د و كلسيم‌ در مقادير بالا. مصرف‌ اين‌ مكمل‌ها تا آخر عمر ضروري‌ است‌.
تزريق‌ كلسيم‌ داخل‌ رگ‌ در بيمارستان‌ براي‌ رفع‌ گرفتگي‌هاي‌ شديد عضلاني‌
مصرف‌ آرام‌بخش‌ها و ضد تشنج‌ها براي‌ پيشگيري‌ و رفع‌ گرفتگي‌هاي‌ مكرر عضلاني‌     فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري محدوديتي‌ براي‌ آن‌ وجود ندارد.     رژيم‌ غذايي‌ رژيم‌ غذايي‌ حاوي‌ كلسيم‌ زياد و فسفر كم‌ ممكن‌ است‌ كمك‌كننده‌ باشد.