تغذيه کودکان در دوران بيماريها

نقش تغذيه در عفونت‌هاي تنفسي كودك مبتلا به عفونت تنفسي براي بهتر شدن، به خوردن مواد مغذي و مايعات فراوان نيازمند است. براي داشتن تغذيه خوب به خصوص در كودكان كوچك‌تر، بايد از باز بودن مسير تنفسي از راه بيني‌اطمينان حاصل كرد. به اين جهت بايد بيني كودك قبل از شروع تغذيه تميز شود.

اطفال شير مادر خوار، بايد تغذيه با شير مادر را ادامه دهند. چنان چه طفل شير خوار قادر به مكيدن سينه مادر نباشد، بايد شير توسط مادر دوشيده و به وسيله فنجان يا قاشق به كودك داده شود. كودكي كه پيش‌تر علاوه بر شير مادر، مواد غذايي ديگري را نيز مي‌خورده است، بايد تشويق شود تا خوراك را با حجم كم و به دفعات مصرف كند. كودكان مبتلا به سرماخوردگي و عفونت تنفسي، اشتهاي خود را از دست مي‌دهند و به اين ترتيب براي خوردن غذا بايد نوازش شوند.

غذاهاي مايع و گرم (مانند انواع سوپ‌ها ـ آش و فرني) در اين مواقع بهتر تحمل مي‌شوند. در تهيه غذاي اين كودكان به علت وجود التهاب در گلو و راه هوايي، بايد از مصرف مواد محرك خودداري شود.

جهت اطمينان از به دست آوردن مجدد تمام وزن بدن از دست داده شده در خلال بيماري كودك تا چندين روز پس از بهبود نيازمند مصرف مواد غذايي اضافي خواهد بود. در حين بيماري دادن مايعات فراوان به كودك بسيار مهم است. زيرا مايعات منجر به رقيق شدن ترشحات و دفع بهتر آن‌ها با سرفه مي‌شود. سرفه كردن در كودكان،‌شيوه‌اي طبيعي براي تميز كردن گلو و راه هوايي است. پس نبايد با استفاده از داروهاي مهار كننده سرفه آن‌ها را مهار ساخت (مگر به تجويز پزشك). در موارد سرفه‌هاي آزار دهنده بايد به كودك نوشيدني فراوان داده شود. به عنوان نمونه چاي همراه با عسل به طور معمول اثر نرم كنندگي دارد.

نقش تغذيه در اسهال و استفراغ در مواردي كه كودك دچار استفراغ‌هاي مكرر مي‌باشد، بهتر است حدود 2ـ1 ساعت به كودك چيزي خورانده نشود و پس از اين مدت، نوشاندن مايعات به آرامي‌و با حجم كم شروع شود. در اكثر موارد،‌با اين كار استفراغ بهبود مي‌يابد. در مواردي كه استفراغ‌ها مقاوم باشد، بايد براي جلوگيري از دفع مايعات و بررسي اقدامات بعدي، به پزشك مراجعه شود. زمانيكه كودك دچار اسهال و استفراغ شده است، به علت دفع زياد مايعات و الكتروليت‌ها، نياز به جايگزين دارد. در ابتدا ممكن است كودك علامتي در تاييد كاهش مايعات نداشته باشد ولي پيش رفت كمبود مايع به وسيله احساس تشنگي، كاهش تورگور پوستي Skin Turgor (با كشيدن پوست شكم كودك در بين دو انگشت شست و سبابه، و رها كردن آن، كه در حالت معمولي قبل از 2 ثانيه پوست به حالت اوليه برمي‌گردد. ولي در حالتي كه كاهش مايعات بدن وجود داشته باشد، اين بازگشت بعد از 2 ثانيه صورت مي‌گيرد) خشكي غشاي مخاطي، فرورفتگي چشم‌ها، فقدان اشك، فرورفتگي ملاج شيرخواران، كاهش سطح هوشياري مشخص مي‌شود. زماني كه كاهش مايعات بدن به ده درصد از وزن كودك برسد (كم آبي شديد) كودك دچار كاهش سطح هوشياري و ناتواني در نوشيدن مايعات مي‌شود و اگر اين از دست دادن مايعات ادامه يابد منجر به ايجاد شوك و مرگ مي‌شود.

بهترين راه جبران مايعات از دست رفته، دادن مايعات از راه دهان است. براي بچه‌هايي كه از شير مادر تغذيه مي‌شوند، بهترين مايع شير مادر است كه در طي اسهال و استفراغ و حتي چند روز پس از آن بايد به دفعات بيش تر از حالت معمول به كودك داده شود. همراه شير مادر، چاي كم رنگ، دوغ و محلول ORS مصرف مي‌شوند. غذاي معمول مصرفي كودك و آب ساده بايد ادامه يابد.

نكته حائز اهميت اين است كه چنان چه شيرخوار بايد با شيري غير از شير مادر تغذيه شود، بايد شير خشك مورد استفاده نيز با همان غلظت معمول ادامه يابد و نبايد آن را رقيق كرد.

مادر و خانواده كودك بايد بدانند كه تغذيه كودك در جريان اسهال، با مقدار كم و دفعات زياد (به طور معمول هر 1 تا 2 ساعت) مهم بوده و بايد ادامه يابد. كودكان مبتلا به اسهال به طور معمول كم اشتها بوده و براي اين كه بتوانند مواد غذايي را بخورند، نيازمند نوازش و مهرباني هستند و نبايد با فشار آن‌ها را به تغذيه وادار كرد. توجه اصلي بايد براي جبران مايعات ازدست‌رفته از طريق اسهال و استفراغ باشد. پس از بهبود كودك و ظاهر شدن اشتهاي طبيعي، امكان تجويز مواد غذايي بيشتر و بازگرداندن وزن از دست رفته مهيا مي‌شود.

ديده مي‌شود بعضي از مادران در جريان اسهال حاد، شير كودك را قطع كرده و يا در مواردي شير را رقيق مي‌كنند كه اين كار به هيچ وجه صحيح نيست و باعث كاهش كالري دريافتي كودك مي‌شود. در مورد اسهال‌هاي مقاوم كه بيش از 2 هفته به طول مي‌انجامند، گاهي ضرورت رقيق كردن شير يا مصرف انواع خاص شير خشك وجود دارد كه بايد تحت نظر پزشك صورت پذيرد و پس از بهبود اسهال به وضعيت اوليه خود بازگردد. در بسياري از موارد متاسفانه، دستورات غذايي دوره‌اي براي اسهال مزمن بعد از رفع مشكل ادامه يافته و منجر به سوء تغذيه در كودكان مي‌شود.

گردآوری :

جواد سبحانی

مشاور تغذیه و رژیم درمانی (چاقی)

تلفن مشهد : 6064720